Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden gelen yazıda; Ticaret Bakanlığı tarafından, Birliğin görüşlerinin de yer aldığı, Cezayir ile olan ticaretimizde yaşanan önemli sorunlar ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerilerini içeren bir bilgi notu iletilmektedir.
TÜRKİYE-CEZAYİR Arasındaki Ticarette Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Cezayir Ticaret Müşavirliğimizin Değerlendirmeleri
Sorun: İthalatı Kısıtlayıcı Tedbirler (DEİK ve TOBB Doğtaş, Anadolu İsuzu, Kur İnşaat, Ford Otosan, Tat Gıda)
Cezayir’in içinde bulunduğu ekonomik zorluklar nedeniyle, bütçe açığını kapatmak ve dış ticaret dengesini tesis etmek amacıyla 2017 yılından bu yana ithalatı kısıtlayıcı tedbirler almakta olduğu bilinmektedir. Bu kapsamda uygulamaya konulan ithalat lisansları, tarife kontenjanı uygulamasını birlikte yürürlüğe konulmuş ve daha sonra bu uygulama 2018 yılının Ocak ayından itibaren 1000’e yakın üründe ithalat yasağı olarak uygulanmıştır. Son olarak da 2019 yılının Ocak ayından beri, ithalat yasakları kaldırılmış ve yerine %30 ila %200 oranında değişen ek gümrük vergileri getirilmiştir
Çözüm ve Değerlendirme: Cezayir, tarife kontenjanı ile başlayan daha sonra ek gümrük vergisi olarak devam eden söz konusu uygulamaları sadece ülkemize yönelik olarak değil tüm ülkelerden yapılan ithalatlar için uygulamaktadır. Söz konusu ürünler seçilirken, Cezayir’de yeterli veya az miktarda bile yerli üretim söz konusu ise, bu ürünlere ek gümrük vergisi getirilmesi öngörülmüştür. Firmalarımızın sözkonusu uygulamalardan olumsuz etkilenmesini asgari düzeye indirebilmek ve uygulamanın kapsamının ileride genişletilip genişletilmeyeceği gibi hususlarda ilgili makamlardan bilgi talep edildiğinde, uygulamaların yerli sanayiyi korumak ve geliştirmek amacıyla getirildiği dile getirilmekte ve geçici olarak başlatılan bu uygulamalardan orta vadede vazgeçileceği belirtilmektedir. Cezayir’in bu zamana kadar uyguladığı dış politikanın en temel özelliğinin, başka ülkelerin iç meselelerine nötr kalmak ve kendi iç sorunlarıyla ilgili olarak ise başka ülkelerin müdahil olmasını engellemek üzerine olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, kendisine karşı alınan bir önleme karşılık, karşılıklılık ilkesine göre daha fazla oranda cevap verilmesi hususu temel prensip olarak ele alınmaktadır. Orta vadede de bu uygulamalardan vazgeçileceği değerlendirilmektedir. Çünkü, getirilen bu uygulamalar neticesinde iç piyasa fiyatları artmış, yasaklar kapsamında beklenilen üretim artışı sağlanamamış ve doğrudan yatırım çekilememiştir. Dolayısıyla, olumsuz ekonomik tarafları dikkate alındığında, ithalatı kısıtlayıcı önlemlerin gevşetileceği ve daha az ürünün bu kapsama alınacağı beklenilmektedir.
Sorun: İthalatı Zorlaştırıcı Tedbirler(DEİK, TOBB Meltar Makina, Aksa Enerji, Kur İnşaat)
Cezayir’in ithalatı zorlaştırmaya yönelik aldığı tedbirler, ithal edilen mallar yola çıkmadan önce ilgili şirketlerce(Cezayir’deki alıcı) Cezayir makamlarına(bankalara) müracaatta bulunularak kayıt numarası alınması ve malların yola çıkmasından en az 30 gün önce Cezayir bankalarına teminat mektubu sunulması veya ithalat miktarının %120’sinin bankaya yatırılması zorunluluğu getirilmesidir. Ayrıca, Cezayir’e 01/01/2018 tarihinden sonra tüm ülkelerden yapılan ithalatlarda, Cezayir’e ithal edilen ürünlerin mer’i ulusal veya uluslararası tüketicinin güvenliği ve korunmasına ilişkin mevzuata uygun bir şekilde üretildiğini gösteren serbest dolaşım belgesi(Certifıcate of free marketing in the country of origin of the products exported to Algeria)’nin yetkili bir kurum veya kuruluş tarafından onaylanması gerekmektedir. Söz konusu belge ülkemizde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği tarafından düzenlenmektedir. Bu uygulama çerçevesinde İhracatçı firmalardan İhracatçı Birliği tarafından istenen belgelerin çokluğu nedeniyle şikayet konusu edilmektedir.
Çözüm ve Değerlendirme: Bu uygulamayla ilgili bilinmesi gereken ilk husus, eğer ihraç edilen eşya olduğu gibi iç piyasada satılacak ise, bir başka deyişle herhangi işleme, montaj, üretim veya yatırım faaliyetine tabi tutulmayacak ise, alıcının, ihraç eşyasının yükleme tarihinden en az 30 gün önce mal bedeli dövizin %12ffsini bankaya yatırılması zorunluluğudur. Bu parayı yatırmadan ithalat işlemlerinin tamamlanması mümkün değildir. Ancak ihraç edilen eşya Cezayir’de yatırımda veya sınai faaliyette kullanılacak ise önceden mal pedeli dövizi bankaya yatırma zorunluluğu bulunmamaktadır. Dolayısıyla, yatırımcılar ve sanayi kolunda faaliyet gösteren firmalar bu uygulamadan muaftır. Her nekadar söz konusu uygulamanın, Cezayir’e ihracatı zorlaştırıcı tarafı olsa da, Cezayir’e İhracatta yaşanan bir diğer sorun olan ihracat bedeli olan dövizlerin ödenmesiyle ilgili yaşanan sıkıntıların giderilmesinde, önlenmesinde ve hatta ihracat bedellerinin garanti altına alınmasında önemli bir rol oynamaktadır. Cezayir’in neden böyle bir uygulamaya gittiği sorusuna verilecek cevap konunun çözümüyle ilgili atılacak adımların belirlenmesinde önemli *düğü değerlendirilmektedir. Cezayir’de halihazırda iki kur sistemi söz konusudur. Cezayir’e ithalatlarda uygulanan resmi kur ile karaborsa kuru arasında kara borsada uygulan kur lehine %50 oranında fark vardır. Diğer bir bilinmesi gereken husus ise, Cezayir’de hiçbir şirketin, yabancı para hesabı olsa dahi, hesabında olan dövizi çekmesi veya bu hesaba yabancı para yatırması mümkün değildir. Dolayısıyla, yapılan ithalatlarda, döviz karşılığı Cezayir Dinarı bankaya yatırılmakta ve o gün uygulanan resmi kur üzerinden bu meblağ yabancı paraya çevrilmekte ve ithalat bedelleri ödenmektedir. Bu itibarla, resmi kur üzerinden dövize çevrilen Cezayir Dinarının daha sonra döviz cinsinden ülkeye yasa dışı yollardan geri getirilmesi durumunda Cezayir Dinarına göre vergisi ödenmemiş, kayıt dışı bir gelirin Cezayir’e girmesine neden olmaktadır. Bu nedenle, gerçek bedelin üzerinde kesilen ihracat faturaları veya hayali ihracat yoluyla yurt dışına çıkacak dövizi engellemek için Cezayir Makamları tarafından ithalat bedellerinin %120’sini önceden yatırılması ve ihracatçı ülkeden alınacak serbest dolaşım sertifikası ile yapılan ihracatın gerçek olup olmadığının tespitine yönelik olarak bı i uygulamalar getirilmiştir. Diğer bir neden olarak, Cezayir’in içinde bulunduğu ekonomik konfioktür(hydro karbon ürünlere olan bağımlılık) nedeniyle yaşanan dış ticaret açığının azaltılması ve dövize olan talebin düşürülmesi amacıyla bu uygulamalar yürürlüğe koyulduğu söylenebilinir. Bu noktada, söz konusu uygulamalar ile ilgili bizim duyduğumuz rahatsılıkları dile getirilmesinde fayda görülmektedir.
Sorun: İhracat Bedellerinin Ödenmesinde Yaşanan Sıkıntılar (DEİK ve TOBB Kayısıcıoğlu)
Cezayir, ihraç edilen mal bedeli dövizlerin ödenmesiyle ilgili olarak akreditif veya vesaik mukabili ödeme şeklinden bir tanesini kabul etmektedir. Vesaik mukabili ödemelerde, ithalat edilen mal Cezayir Gümrüğüne geldikten sonra, mal bedeli dövizler bankaya yatırıldıktan sonra mal gümrükten çekilebilmektedir. Ödeme yapılmadığı zaman zarfında gümrükte beklemeden dolayı gümrük masrafları doğmakta ve iyi niyetli olmayan alıcılar gecikmeden dolayı oluşan cezaları satıcının ödemesini veya mal bedelinde indirim yapmasını isteyebilmektedir. Tahsilat veya indirim yapılmadan mal bedeli dövizler bankaya bilinçli olarak yatırılmamakta, bu durum da şirketlerimiz açısından mağduriyetler yaratmaktadır.
Çözüm ve Değerlendirme: Cezayir’e yapılan ihracatlarda akreditifve vesaik mukabili ödeme şekli dışında başka bir ödeme şekli bulunmamaktadır. Akreditif ile ödeme şekli en güvenilir yöntem olduğu malumlarıdır. Vesaik mukabili ödeme şeklinde ise ihracat bedelinin ödenmesi tamamıyla alıcının insiyatifinde bulunmaktadır. Çünkü ihraç e; yası Cezayir gümrüğüne geldikten sonra ihracatçının bankasının alıcının bankasına evrakları göndermesini müteakiben alıcı ödeme yapmaktadır. Eğer alıcı, mal gümrüğe geldikten sonra ödeme yapmaz ise ihraç edilen eşya ile ilgili İhracatçının herhangi bir tasarrufu bulunmamaktadır. Bir başka husus ise. bir ihraç eşyasının gümrüğe geldikten 180 gün içerisinde bir gümrük işlemine tabi tutulması zorunluluğudur. Yine ihraç eşyası 180 gün içerisinde hiçbir işleme tabi tutulmaz ise, gümrük iadresi oluşan ardiye masraflarını tahsil etmek için açık artırma yoluyla söz konusu eşyayı satarak ihraç eşyayısını millileştirmektedir. Dolayısıyla vesaik mukabili ödeme şeklinde alıcının mutlak avantajı ve insiyatifı söz konusudur.
Vesaik mukabili ödeme şekli ise iki türlü yapılmaktadır. Birincisi, peşin , ikincisi ise 59 gün vadelidir. Peşin ödemede, evraklar alıcının bankasına geldikten sonra ödemenin nakit olarak bankaya yapılması gerekmektedir. Alıcının, kendi bankasına ödeme yapmadan gümrükten malı çekme olanağı bulunmamaktadır. Vadelide ise, fatura tarihinden itibaren 59 gün içerisinde bankaya ödeme yapılması gerekmektedir. Ancak, peşin ödemenin aksine, ödeme vadeli olduğu zaman alıcının bankası evrakları poliçe veya sözleşme karşılığında alıcıya vermekte ve alıcı ödeme yapmadan (vadesi gelmediği için) bankadan alınan evrakları ile gümrük işlemleri sonuçlandırılmaktadır. Bu itibarla, vadeli vesaik mukabilinin alıcıya çok güvenmedikçe tercih edilmemesi gerekmektedir.
Diğer taraftan, eğer mal Cezayir gümrüğüne gelip alıcı ithalat işlemlerine başlamaz veya ihraç ürünü eşyayı kabul etmez ise Cezayir mevzuatına göre geri gönderme(mahrece iade) işlemlerini kendisi yapabilir, yani, oluşan ardiye masraflarını kendi ödeyip malı ihracatçıya geri gönderebilir. Ancak, eşyayı kabul etmemesi halinde, genellikle alıcı bu masrafları yüklenmek istememektedir. Dolayısıyla, hiçbir işlem yapmak istememektedir. Bu aşamada, taşıyıcının veya ihracatçının söz konusu ihraç eşyayısını geri göndermesi ancak ve ancak alıcının ihracatçıya söz konusu eşyayı istemediğini ve geri gönderme işlemini ihracatçının yapacağını belirten bir vekaletname vermesi, ayrıca söz konusu eşyaya ilişkin mal bedeli dövizlerin transfer edilmediğine dair alıcının bankasından alınan yazı ile gümrüğe başvurulması halinde, o zaman ihracatçı firma söz konusu geri gönderme işlemlerine başlatabilir. Eşyanın geri gönderilmesine ilşkin başvurunun yapıldığı gün 180 günlük süre kesilir. Aslında ihraç edilen eşya Cezayir gümrüğüne geldiği zaman alıcıya ait olmakta, ancak ithalatçı alıcı isterse ihracatçı veya kendisi geri gönderebilir.
-
Sonuç olarak:
-
1-Akreditif ödeme şeklinde ısrarcı olunması,